دار قالیبافى دستگاهى که جهت بافت قالى از آن استفاده مى شود دار قالى مى نامند و اساس آن چهار چوبى مرکب از دو چوبى مرکب از دو چوب عمودى و دو چوب افقى است که به وسیله اتصالاتى در یکدیگر چفت و بسته مى شوند.
اجزاء اصلى:
o سردار و زیردار: عبارتند از دو تیر افقى موازى با زمین که اسکلت اصلى دار را به همراه راست روها تشکیل مى دهند.
o راست روها: دو تیر عمودى موازى با هم که عمود بر سردار و زیردار قرار گرفته اند.
o هاف: میله اى استوانه اى شکل و نازکتر از چوب کجو که در دارهاى کجودار این چوب بین سردار و کجو قرار و براى نشستن بافنده مورد استفاده قرار مى گیرد.
o گوه: زبانه اى گونیا شکل است که در شکاف مستطیل شکل راست روها قرار مى گیرد و براى سفت و شل شدن تارها در دارهاى چوبى از آن استفاده مى شود و به این صورت که با کوبیدن گوه به سمت داخل فاصله سردار و زیردار بیشتر شده و تارها سفت و محکم مى شود. در صورتى که یک گوه شل تر و سفت تر از دیگرى باشد دار از شکل خود خارج و قالى کج مى شود.
سایت فرش ایرانی (شاه فرش ها)
دارهاى افقى (دارزمینى یا خوابیده)
قدیمى ترین و ساده ترین دستگاه قالیبافى است که از جنس چوب یا آهن مى باشد و استفاده از در میان ایلات و عشایر و بعضى از روستاها رایج است. این نوع دار از دو چوب سردار و زیردار و هاف و کوجى و چهار میخ چوبى یا فى که به وسیله آن ها دار را بر روى زمین مى کوبند و مهار مى کنند تشکیل شده است. با این نوع دارها معمولا قالیچه بافته مى شود و این نوع دار براى بافت فرش هاى بزرگ و پهن مناسب نیست. از مزایاى این دار این است که ساده و ارزان است، به راحتى نصب مى شود، حمل و نقل آن آسان است و با توجه به محل زندگى عشایر که در چادرها و خانه هاى کم ارتفاع زندگى مى کنند به راحتى مستقر مى شود.
دار عمودى
این دار همان گونه که از اسمش معلوم است به صورت عمودى نصب مى شود و نسبت به دار افقى پیشرفته تر مى باشد. از لحاظ شکل و عملکرد به چهار نوع تقسیم مى شوند:
o دار ثابت (فارسى): در این نوع دار از چله کشى فارسى استفاده مى شود و به خاطر همین چله هاى اضافى روى سردار گره خورده و وقتى قالى بافته شد عمل پایین کشى ( دوخت زنى) که به مهارت خاصى نیاز دارد انجام مى شود. در این نوع دار به جاى استفاده از نیمکت از دو نردبان و یک تخته مسطح استفاده مى شود. از این نوع دار در مناطق فارسى و براى بافتن فرش هاى بزرگ و ظریف استفاده مى شود.
o دار ترکى (تبریزى): این نوع دار از سردار، زیردار، راست روها، پایه، هاف و نیمکت تشکیل شده است. در این از دار چله ها دور سردار و زیردار پیچیده مى شوند و به دلیل اینکه به طور مرتب قالى بافته شده به وسیله عمل پایین کشى به پشت دار منتقل مى شود. برحسب اینکه از جنس چوب یا ف باشد عمل شل و سفت کردن تارها توسط پیچ یا گوه صورت مى گیرد
o دار فندک دار: فندک (بندک) عبارتست از میله اى موازى سردار که توسط دو پیچ به سردار وصل مى شود و چله ها به جاى عبور از روى سردار از روى فندک عبور داده مى شوند. از این نوع بیشتر در مناطق غرب کشور استفاده مى شود.
o دار گردان: یکى از انواع دارهاى عمودى است که سردار و زیردار با کمک اهرم حول محور خود مى چرخند و چله هاى اضافى روى سردار پیچیده مى شوند و با بافته شدن قالى چله هاى اضافى از روى سردار باز شده و قالى بافته شده روى زیردار پیچیده مى شود و براى شل و سفت کردن چله ها از اهرم هاى خاص استفاده مى شود و به این صورت که روى سردار دو عدد سوراخ عمود بر هم وجود دارد که با عبور دادن اهرم در داخل یکى از سوراخ ها و کشیدن مداوم اهرم و تکرار این عمل تارها را سفت مى کنند و سر اهرم به پایین راست روها مهار مى شود.
گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته
درباره این سایت